عملگرها یک بخش مهم و پرکاربرد از سیستم های پنوماتیکی هستند که در اصل تمامی فرآیند ها در سیستم های پنوماتیکی در راستای حرکت عملگر ها رخ می دهند و همانطور که می دانیم هوای فشرده به عنوان سیالی است که عامل ایجاد تحریک و حرکت در عملگر های پنوماتیکی است.
انواع عملگرها
عملگرها در دو نوع خطی و چرخشی در دسترس است. عملگرهای خطی، حرکت خطی در طول دارند و دارای دو نوع یک طرفه و دو طرفه بوده و در کورس و قطر های مختلف پیستون طراحی و تولید می شوند. نوع دیگر عملگرها، چرخشی می باشد که حرکت دورانی یا چرخشی داشته و می توانند به صورت محدود و یا 360 درجه، چرخش کامل راست گرد و یا چپ گرد داشته باشند. از انواع دیگر عملگرهای پنوماتیکی، گریپر ها هستند که در سیستم های پنوماتیک نقش گیره یا نگهدارنده را انجام می دهند و به همین دلیل به آنها انگشتان پنوماتیکی نیز می گویند.
ساختمان داخلی گریپر متشکل از یک یا چند سیلندر پنوماتیکی است. این سیلندر های پنوماتیکی به کمک اتصالات، قدرت سیلندر را به فک های گریپر منتقل می کنند. در نقاطی که به دلیل شرایط سخت محیطی مانند درجه حرارت بالا، اسیدی بودن محیط یا محدودیت فضا که فعالیت انسان در آن ممکن نیست، می توان از گریپر استفاده کرد. گریپر ها متناسب با کاربردشان در شکل ها و فرم های متنوعی وجود دارند که در تصویر زیر چند نمونه از گریپرها را مشاهده می کنید.
گریپر پنوماتیک، با توجه به فرم خاصی که دارد، قابلیت نصب انواع اتصالات مکانیکی به فک ها را دارد. در صنعت با ترکیب انواع سیلندر و گریپر می توان مجموعه ای از حرکت ها را انجام داد. گریپرهای پنوماتیکی همانند سیلندرهای پنوماتیکی دارای دو مجرا برای ورود و خروج هوای فشرده می باشد. درست مانند سیلندرهای پنوماتیکی، روی بدنه گریپرها نیر نقاطی مشخص شده است که روی آنها می توان سنسورهایی نصب کرد تا به کمک آن سنسورها، باز یا بسته بودن فک های گریپر تشخیص داده شود وبه منظور کنترل و فرمان، سیگنال هایی از سمت سنسور ارسال شود.
به طور کلی گریپرها را می توان در سه دسته تقسیم بندی کرد:
1- گریپربا حرکت خطی
2- گریپر با حرکت چرخشی
3- گریپر با حرکت زاویه ای
گریپر با حرکت خطی:
این نوع گریپر می تواند در سه دسته 2 و 3 و 4 فک طبقه بندی شود که فک ها معمولا یا به صورت دو فک موازی و یا به صورت سه نظام و چهار نظام قطعه کار را می گیرند. سه نظام و چهار نظام یا گریپر سه یا چهار نظامی، قطعه کار را از کناره ها می گیرد. نکته مهم در سه نظام و چهار نظام پنوماتیکی همزمانی یا سنکرون بودن فک ها با هم است.
همانند سیلندرهای دو طرفه، سیلندر موجود در داخل گریپر نیز دو طرفه است. در این نوع گریپرها از هر دوسمت امکان ورود هوای فشرده وجود دارد. فک ها به طور اتوماتیک تنظیم می شوند یعنی فک ها با هم حرکت می کنند. گریپر با حرکت خطی فک ها قابلیت گرفتن قطعه کار از داخل و خارج را دارد و همچنین نصب بسیار ساده ای دارند. گریپرهای خطی و همچنین سه نظام و چهار نظام های شرکت SMC با کدهای MHZ2 و MHS2 و MHS3 و MHS4 و… توسط نمایندگی رسمی شرکت SMC در ایران توسط شرکت هیدروپردازش صنعت ارائه می شود.
گریپر با حرکت چرخشی:
این دسته از گریپرها نیز دارای سیلندر دو طرفه هستند و تنظیم فک ها به طور اتوماتیک اتفاق می افتد. گریپر پنوماتیک با حرکت چرخشی، قابلیت نصب سنسور در هر دو طرف را دارد. همچنین مانند گریپر خطی نصب بسیار ساده ای نیز دارد. این نوع گریپرها قادرند تا در هر زاویه ای با نیرو و توان خوبی کار کنند. همچنین قابلیت گرفتن قطعات را از داخل و خارج دارند. نمونه ای از گریپرهای چرخشی شرکت SMC با کد های CRA1 و MSQ و… موجود می باشند.
گریپر با حرکت زاویه ای:
این نوع گریپرها دارای دو فک متحرک می باشند که حرکت فک ها برخلاف گریپرهای موازی به صورت موازی نبوده بلکه به صورت حرکت زاویه ای 90 درجه یا 180 می باشند. قدرت قابل قبولی در گرفتن قطعه کار دارند و همچنین قابلیت نصب سنسور برای کنترل حرکت فک ها نیز می باشند. نمونه ای از این نوع گریپرها که توسط شرکت SMC طراحی و ساخته شده است با کد های MHY2 و MHC2 و… هستند.
گریپر JMHZ2-X7400B
علاوه بر آنچه در بالا ذکر شد، نوع دیگری از گریپرهای پنوماتیکی، توسط شرکت SMC طراحی و ساخته شده است که برای کاربردهای مشترک حرکت چرخشی و موازی استفاده می شود. گریپر JMHZ2-X7400B دارای 2 فک می باشد که حرکت موازی دارند، با یک شیر برقی پنوماتیکی و یک مکانیسم تنظیم سرعت، برای تنظیم و نصب ساده ادغام شده اند. این واحد پنوماتیکی معمولا برای بازوی ربات های انیورسال استفاده می شود.
این گریپر، قابلیت برنامه نویسی ساده با استفاده از نرم افزار اختصاصی URC را دارد که این امر سبب می شود که عملیات های مختلفی را انجام دهد. با وجود ادغام گریپر و شیر برقی پنوماتیکی، این محصول در ابعادی کم حجم تر و قدرت بیشتر برای گرفتن قطعه کار طراحی شده است. دارای یک ورودی هوای فشرده و یک ورودی قسمت برقی با سایز M8 می باشد. این نوع گریپر نیز به دلیل عملکرد دو طرفه سیلندر داخلی، می تواند قطعه کار را هم از داخل و هم از خارج بگیرد. طول کورس فک ها برای باز و بسته شدن 10mm می باشد. همچنین دارای استاندارد ISO9409-1-50-4-M6 می باشد.