شیرهای کنترل مسیر
شیرهای کنترل مسیر تجهیزاتی هستند که وظیفه قطع و وصل یا تغییر مسیر جریان هوا یا به طور کلی سیال را بر عهده دارند و اگر سیستم نئوماتیک را به بدن انسان تشبیه کنیم میتوان گفت که شیرها مغز آن سیستم میباشند. شیرها انواع مختلفی دارند و نامگذاری آنها با توجه به تعداد حالات (پوزیشنها) و تعداد دهانههای آنها (تعداد پورتها) صورت میپذیرد.
انواع شیرهای کنترل مسیر
وقتی میگوییم شیر 2/2 یعنی یک شیر دو راهه، دو وضعیتی یا وقتی میگوییم شیر 2/3 یعنی یک شیر سه راهه، دو وضعیتی و یا هنگامی که میگوییم شیر 2/5 یعنی یک شیر پنج راهه، دو وضعیتی و … . همانطور که حدس زدهاید در نامگذاری شیرها عدد اول تعداد راهها یا به زبان سادهتر تعداد سوراخهای روی بدنهی اصلی شیر را مشخص میکند و عدد دوم تعداد حالاتی که شیر میتواند داشته باشد را مشخص میکند.
در نقشههای هیدرولیک و پنوماتیک از یک سری نمادها برای معرفی شیرها استفاده میشود. برای نمایش شیرها از بلوکهای مربع شکل که به صورت دوتایی یا سه تایی کنار هم قرار گرفتهاند استفاده میشود و برای نمایش مسیرهای حرکت سیال در هر وضعیت از یکسری پیکان استفاده میشود. برای نشان دادن شیرهای دو وضعیتی از دو مربع و برای نمایش شیرهای سه وضعیتی از سه مربع در کنار هم استفاده میشود (شکل 1-1). در این شکل X میتواند اعداد 2، 3، 4 یا 5 باشد.
شکل 1-1
نمادهای شیرهای کنترل مسیر
در شکل 1-2 نماد چند نوع از شیرهای پر کاربرد در صنعت به همراه اسم شیرها نشان داده شده است. همانطور که در این شکل نشان داده شده مسیر حرکت سیال در هر بلوک ( هر وضعیت) با استفاده از تعدادی پیکان نمایش داده شده است. در نقشههای هیدرولیک و پنوماتیک همانطور که در شکل 1-2 نشان داده شده، هر یک از راههای ورودی و خروجی به شیرها با یک عدد نامگذاری شده است.
در این نامگذاری عدد 1 نشان دهندهی ورودی پمپ یا کمپرسور به شیر، اعداد 2 و 4 خروجی های شیر به عملکر ( جک، گریپر و….) و اعداد 3 و 5 مسیرهای تخلیه را نشان میدهند. در برخی از نمادها این نامگذاری ممکن است با استفاده از حروف لاتین صورت پذیرد. در روش نامگذاری با استفاده از حرف، ورودی شیر را که به پمپ وصل میشود با P خروجی شماره 2 را با حرف B خروجی 4 را با حرف A و اگزوز را با R نشان میدهند.
شکل 1-2
در شکل زیر چند شیر دیگر که کاربرد زیادی در صنایع دارند معرفی شده است.
در پنوماتیک به جای شیرهای 2/4 از شیرهای 2/5 استفاده میشود زیرا:
- ساخت شیرهای 2/5 آسانتر و هزینه ساخت آن از شیرهای 2/4 بسیار پایینتر است.
- باز کردن، سرویس و جمع کردن شیرهای 2/4 بسیار مشکل است.
- در شیرهای 2/4 دهانه شماره 3 شیر (اگزوز) در هر عمل شیر دوبار کار میکند یعنی اگر شیر 1000 بار عمل کند دهانهی 3 ، 2000 بار عمل میکند و این باعث رسوب گرفتگی و مستهلک شدن این دهانه میشود.
در هیدرولیک به دلایل زیر بهتر است از شیر 2/4 استفاده شود:
- بالا بودن قیمت شلنگ و اتصالات هیدرولیکی
- عدم وجود مسئله رسوب در هیدرولیک
برای تبدیل یک شیر 2/5 به یک شیر 2/3 نرمال بسته کافی است دهانه 2 را کور کنیم.
همچنین برای تبدیل یک شیر 2/5 به یک شیر 2/3 نرمال باز کافی است دهانه 4 را کور کنیم.
برای کور کردن یک دهانه در صنعت از پیچهای کورکن استفاده میشود. برای آببندی بیشتر بعضیها از نوار تفلون استفاده میکنند که البته نیازی به اینکار نیست. در صورت عدم وجود پیچ کور کن میتوان از دو تکه شلنگ و یک سه راهی استفاده کرد.
در زیر برخی از انواع شیرهای کنترل مسیر SMC جهت آشنایی با شکل واقعی شیرهای کنترل مسیر نشان داده شده است.