استاندارد اتکس (ATEX) چیست؟
ATEX مخفف عبارت ATmosphere Explosible می باشد. اتکس یک استاندارد اروپایی در رابطه با تجهیزات و سیستم های الکتریکی یا مکانیکی ضد انفجار است. این تجهیزات در مناطق پرخطر (Hazardous Area) استفاده می شوند. منطقه پرخطر به منطقه ای گفته می شود که امکان بروز آتش سوزی و انفجار بر اثر وجود گازها، سیالات یا غبار های قابل اشتعال وجود دارد. لذا بایستی در اینگونه مناطق از تجهیزاتی استفاده نمود که سبب بروز حادثه نشوند.
در استاندارد اتکس، محیط های صنعتی از لحاظ خطر وقوع آتش سوزی و انفجار، به چند دسته تقسیم می شوند. به هر دسته از این منطقه ها اصطلاحا زون گفته می شود. به هر تجهیز طبق استاندارد اتکس یک کد اختصاص داده می شود که مشخص می کند آن تجهیز در چه مناطق و کاربرد هایی می تواند استفاده شود.
نحوه زون بندی مناطق پر خطر
در استاندارد اتکس محیط ها به طور کلی بر اساس نوع ماده قابل اشتعال موجود در آنها به سه دسته تقسیم می شوند:
1- محیط هایی که در آن ها ماده انفجاری گاز باشد که برای زون بندی آنها از سه عدد 0، 1 و 2 استفاده می شود. زون 2 برای گازها کم خطرترین محیط طبقه بندی شده به حساب می آید. به طور کلی، منظور از زون 2، محیطی است که در آن معمولا تجمع ماده انفجاری رخ نمی دهد. و یا اگر تجمعی رخ دهد مدت زمان حضور ماده در محیط بسیار کوتاه بوده و به طور سریع برطرف خواهد شد. زون 1 محیط هایی هستند که خطر بیشتری دارند. در این محیط ها در حین انجام روال معمول کاری احتمال تجمع ماده انفجاری وجود دارد. زون 0 برای گازها بالاترین حساسیت را دارد. در این محیطها، ماده ای که از لحاظ انفجار خطرناک است، به صورت پیوسته در محل وجود دارد.
2- محیط هایی که در آن ها گرد و غبار به عنوان ماده انفجاری حضور دارد، با سه عدد 20، 21 و 22 نمایش داده می شوند. در این مناطق نیز به مانند گازها زون 20 بالاترین حساسیت و زون 22 کمترین حساسیت را دارد.
3- اما در محیط های معدنی چون هم گاز و هم غبارات اشتعال زا به صورت همزمان وجود دارد برای آنها دو کد M1 و M2 را اختصاص داده اند.
به طور کلی می توان گفت که هر کد اتکس از 8 جز تشکیل شده است. در ادامه نحوه کدگشایی کد های اتکس را بررسی خواهیم نمود.
بخش اول : نماد اتکس: این نماد مشخص کننده ضد انفجار بودن تجهیز بوده و دیدن آن در ابتدای کد به معنای شروع کد اتکس می باشد.
بخش دوم : مناسب معدن یا خارج معدن: اگر در این بخش عبارت I دیده شود به معنای آن است که این تجهیز مناسب محیط های معادن زمینی بوده و اگر عبارت II دیده شود یعنی تجهیز مناسب محیط های صنعتی خارج از معادن می باشد.
بخش سوم : نوع زون : این بخش می تواند شامل موارد زیر باشد:
بخش چهارم : نوع ماده قابل اشتعال : در این بخش حرف G مشخصه گاز و حرف D مشخصه غبار بودن ماده قابل اشتعال است.
بخش پنجم : نوع مکانیزم حفاظتی در برابر مواد قابل اشتعال: این بخش مشخص کننده مکانیزمی است که تجهیز را در برابر مواد قابل اشتعال ایمن نگه می دارد. و می تواند شامل موارد زیر باشد:
بخش ششم : سطح حفاظت : این بخش مشخص کننده سطح حفاظتی تجهیز مورد نظر می باشد که به قرار زیر است:
بخش هفتم : کلاس دمایی : این بخش آستانه دمایی کاری تجهیز را نشان می دهد که به قرار زیر است:
بخش هشتم : سطح ایمنی : این بخش سطح ایمن قابل استفاده در زون های مختلف را نشان می دهد که به قرار زیر است: